Elektronik dünyasının efsane entegre devresi 555’i incelediğimiz serinin üçüncü bölümünde bu çipin ilginç kullanımlarından biri olan monostable multivibrator’ü inceleyeceğiz. İlk bölümde 555’in temelde ne olduğundan bahsetmiş ve ilginç hayat hikayesine değinmiştik. İkinci bölümde ise astable multivibrator kurulumunu anlatmıştık.
Astable multivibrator bölümünde devremizin sırasıyla HIGH ve LOW konumuna geçtiğini biliyoruz. Astable İngilizce kararsız anlamına geliyor. Yani multivibrator devremizin sabit kaldığı bir durum olmuyor ve sürekli “karar” değiştiriyor. Biz de bunu kullanarak istediğimiz frekansta bir sinyal üretebiliyoruz.
Monostable ise tek kararlı anlamına geliyor. Yani bu kurulumdaki devrelerin tek bir kararlı hali var ve tetiklendiklerinde bir süre sonra bu kararlı hallerine geri dönüyorlar. Bu dönüş süresini de yine direnç ve kondansatör değerleriyle ayarlayabiliyoruz.
Devre Şeması
Devre şemamızı incelediğimizde bir buton ile negatif hatta bağlanmış bir PULL-UP direnci (R2) ile birlikte zamanlamayı ayarlayan bir direnç kondansatör ikilisi (R1-C1) görüyoruz.
Butona bastığımızda 555’in 2 numaralı tetik pinini bir anlığına LOW yapıyor ve 555’i harekete geçiriyoruz. Böylece 3 numaralı çıkış pini HIGH konumuna geçiyor. Bu HIGH konumunun süresi de daha önce belirttiğimiz gibi R1 direnci ve C1 kondansatörünün değerlerine bağlı.
C1 kondansatörü R1 direnci üzerinden yeterince şarj olduğunda 555 bunu algılıyor, kondansatörü deşarj ediyor ve çıkış pinini tekrar LOW yapıyor. Bundan sonra tek yaptığı iş ise tetikleme pininden (2. Pin) yeni bir hareket beklemek.
Görüldüğü üzere monostable multivibrator kurulumunun sadece tek bir kararlı konumu var ve direnç ve kondansatör ile ayarlanan süre geçtikten sonra o konuma geri dönüyor.
Süre Hesaplama
555’in monostable multivibrator kurulumunda tetiklenme halinde çıkışın HIGH olarak kalacağı süreyi basit bir formül ile hesaplıyoruz.
süre = 1,1 x R1 x C1
Formülü kullanırken direnç değerlerini Ohm ve kondansatör değerlerini Farad cinsinden yazmalıyız. Yani 100K Ohm bir direnç için 100.000 yazmalıyız. Aynı şekilde 3,3 mikrofaradlık bir kondansatör için 0,0000033 yazmalıyız. Elde edilen süre değeri saniye olarak hesaplanır.
Örneğin elimizde 3,3 mikrofaradlık bir kondansatör var ve 2,5 saniyelik bir çıkış istiyorsak formülü 2,5 = 1,1 x R1 x 0,0000033 şeklinde oluşturmalıyız. Buradan R1’i çekecek olursak R1 = 2,5 / 1,1 x 0,0000033 denklemine ulaşırız. Buradan da ihtiyacımız olan R1 değerini 688705 Ohm olarak buluruz.
Bu durumda en yakın standart değer olan 680K Ohm bir direnç kullanabiliriz. Bu durumda gerçek süre 1,1 x 680.000 x 0,0000033 = 2,46 saniye civarında olur. Eğer gerçekten 2,5 saniyelik bir beklemeye ihtiyacımız varsa 680K Ohm dirence seri olarak 8,2K Ohm değerinde bir direnç bağlayabiliriz.
Elbette kullandığımız direnç ve kondansatörlerin belirli bir tolerans aralığında değerlere sahip olduklarını ve çoğu zaman üzerlerindeki değerlerde olmayacaklarını da unutmayalım.
Devasa Beklemeler?
Peki saniyelerden çok daha uzun sürelere ihtiyacımız varsa ne yapacağız? İlk akla gelen kondansatörün boyutunu büyütmek olur. Ancak yüksek kapasiteli kondansatörler büyük ve genelde geniş toleranslara sahip oldukları için pek önerilmez. Pahalı olduklarını da unutmayalım.
Çok 20-30 saniye gibi uzun gecikmeler için 3-10 mikrofarad bir kondansatör ile birlikte 20M Ohm (megaohm) gibi çok yüksek değerlerdeki dirençleri kullanmamız daha sağlıklı olacaktır.
Sırada Ne Var?
Sonraki bölümde 555 zamanlayıcı entegresinin bir diğer kullanımı olan Bistable kurulumunu inceleyeceğiz.
Arduino’da iyi olmak için öncelikle elektronikte iyi olmak gerekir. Türkiye’nin en iyi temel elektronik eğitim seti ARDUINO ÖNCESİ TEMEL ELEKTRONİK EĞİTİM VE DENEY SETİ‘ni keşfedin. Gereksiz bilgilerden arındırılmış basit ve eğlenceli anlatımla ELEKTRONİK öğrenin ve Arduino’ya METE HOCA farkıyla güçlü başlayın!
ÖZGÜN ve KULLANIŞLI projeler yapabilmek için ARDUINO’yu doğru öğrenmek gerekir. Arduino’ya güçlü başlamanın en iyi yolu ARDUINO’YA GÜÇLÜ BAŞLANGIÇ EĞİTİM VE PROJE SETİ‘dir. Arduino Uno üzerine kurulu olan set ile bu müthiş geliştirme platformunu tüm detaylarıyla anlayacak, başka hiçbir yerde bulamayacağınız inceliklerini öğrenecek ve en sık kullanılan Arduino sensör ve modüllerine aşina olacaksınız.
